Σάββας Στρούμπος @ Boem Radio

Ο Σάββας Στρούμπος με την Ομάδα Σημείο Μηδέν, σκηνοθετεί την παράσταση «Αντιγόνη» που βρίσκεται ήδη στον 3ο κύκλο παραστάσεων στο Θέατρο Άττις - Νέος Χώρος. Με αφορμή τις παραστάσεις της «Αντιγόνης», σε νέα μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη, και μουσική Λεωνίδα Μαριδάκη, συναντήθηκαν με την Νάγια Παπαπάνου, και συζήτησαν για την τραγωδία του Σοφοκλή, τον αντίκτυπο της παράστασης στους θεατές και τα μελλοντικά σχέδια της Ομάδας Σημείο Μηδέν. 

Σε μια σύγχρονη αναγωγή της διαταγής του Κρέοντα, ποιο θα μπορούσε να είναι το «σώμα» που διαταχθήκαμε να αφήσουμε «άταφο», «άκλαυτο»;

Ίσως κάθε σώμα που η ταφή του θα δημιουργούσε μνήμη. Αλλά και σε επίπεδο κοινωνικής ζωής, κάθε σώμα που δεν έχει ανάσα και φωνή, που υφίσταται την όποια μορφή καταπίεσης, εξαθλίωσης και εξευτελισμού: ταξική, φυλετική, έμφυλη, οικονομική, θρησκευτική, πολιτική κλπ. Ο αγριανθρωπισμός της εξουσίας, όπως εκφράζεται στην όψη του Κρέοντα, επιθυμεί να καταργήσει τη μνήμη και την εξέγερση, να καταργήσει κάθε μορφη αντίστασης απέναντι στις αποφάσεις και τα πεπραγμένα της.

Τι εξαίρει τον Χορό της Σοφόκλειας «Αντιγόνης», από τον Χορό άλλων τραγωδιών;

Ο Χορός της «Αντιγόνης» διαρκώς αναζητά το μέτρο. Θέτει ερωτήματα, αμφισβητεί και αυτό-αμφισβητείται, κρίνει και κρίνεται, αναιρεί και αυτό - αναιρείται. Προσπαθεί με μεγάλη αγωνία να ορίσει το δίκαιο και το άδικο, το σωστό και το λάθος, τον θύτη και το θύμα, χωρίς να υπάρχει καμία εξωκοσμική αρχή να δώσει σαφείς και οριστικές απαντήσεις. Πρόκειται για την Τραγωδία της Δημοκρατίας. Δεν μπορεί κανείς να είναι ήσυχος, αναθέτοντας την ευθύνη πολιτών και πόλης σε κάποιον θεό ή σωτήρα: «Ή θα είμαστε ήσυχοι ή θα είμαστε ελεύθεροι», έγραφε ο Θουκυδίδης.

Ισμήνη – Αντιγόνη – Ευρυδίκη: κάθε μια τους αντιδρά με τον δικό της τρόπο απέναντι στην εξουσία. Οι πράξεις τους είναι απόρροια της κοινωνικής τους θέσης ως γυναίκες, ή μια δήλωση παρουσίας ενάντια στο κοινωνικό στερεότυπο;

Νομίζω ότι πρόκειται για τρία παραδείγματα γυναικείας στάσης απέναντι στην κρατική εξουσία και τους νόμους που επιβάλλει.

Θα ήθελα να ξεκινήσω από την Ευρυδίκη. Έχουμε κάτι συγκλονιστικό: μια γυναίκα, μάνα και βασίλισσα, η οποία χάνει τους δυο γιούς της τον ένα μετά απ' τον άλλον, και δεν μπορεί να θρηνήσει  γιατί το απαγορεύει η θέση της.Η ύστατη επιλογή που έχει είναι η αυτοκτονία. Η Ευρυδική φέρει το βραχυκύκλωμα, είναι η τραγωδία αυτού του βραχυκυκλώματος.

Η Ισμήνη, αντίθετα από την κυρίαρχη άποψη, δεν είναι μια οποιαδήποτε συντηρητική ή φοβισμένη κοπέλα. Αντιθέτως, πρόκειται για μια Λαβδακίδα, επίμονη,πεισματάρα και παθιασμένη. Κάθε θέση που επιλέγει να πάρει την υπερασπίζεται απόλυτα, όπως κι ο πατέρας της, ο Οιδίπους. Στην πρώτη της συνάντηση με την Αντιγόνη δηλώνει πως δε θα συμμετάσχει στην ταφή του νεκρού αδερφού, για να κλείσει πια ο κύκλος του αίματος. Εφόσον όμως η Αντιγόνη συλληφθεί, η Ισμήνη μετακινείται 180 μοίρες. Ενώπιον του Κρέοντα δηλώνει πως και συμμετείχε και φέρει την ευθύνη και θέλει να δώσει τη ζωή της για την πράξη της.

Στο πρόσωπο της Αντιγόνης βλέπω την τραγωδία του εξεγερμένουν ανθρώπου. Η νεαρή Αντιγόνη ξεκινά από την ανάγκη ταφής του νεκρού αδερφού της, για να κλείσει ο κύκλος του αίματος στην οικογένειά της, και σ'αυτόν και στον άλλον κόσμο. Πολύ σύντομα η επιθυμία της ταφής αποκτά πολιτικό χαρακτήρα εφόσον την ωθεί να αντιπαρατεθεί με την κρατική εξουσία που απαγορεύει την ταφή του νεκρού. Όσο η εξουσία υιοθετεί μια ολοένα και περισσότερο απολυταρχική φυσιογνωμία με πυρήνα την πατριαρχία, τη στρατοκρατία και τη φαλλοκρατία, η πράξη της ταφής, αλλά και η συνολική στάση την Αντιγόνης, αποκτούν τη βιοπολιτική τους διάσταση. Η νεαρή γυναίκα (καθόλου τυχαίο που είναι και νεαρή και γυναίκα) προσκαλεί τους πολιτές σε ένα ριζικό μετασχηματισμό των όρων της ζωής τους μέσα στην πόλη, θέτοντας ερωτήματα έντονα και αγωνιώδη, όπως “τι είναι η εξουσία; το δίκαιο; οι νόμοι;”, “ποιός ορίζει το δίκαιο και το άδικο;”, “ποια μορφή εξουσίας έχουμε ανάγκη στην πόλη;”

Στις συζητήσεις με το κοινό, μετά το τέλος της παράστασης, τι είναι αυτό που προκύπτει πιο έντονα, σαν αντίκτυπος της «Αντιγόνης»;

Θα ήθελα να σταθώ στο ίδιο το ενδιαφέρον των θεατών να συμμετέχουν σε αυτές τις συζητήσεις. Με εκπλήσσει η δίψα για εμβάθυνση στα ζητήματα της τραγωδίας, αλλά και της παράστασής μας. Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι μόνο οι “μυημένοι” στο θέατρο που κάνουμε, δεν βλέπω κάτι τέτοιο.  Αισθάνομαι ότι υπάρχει η ανάγκη και από την πλευρά μου, αλλά και από των ανθρώπων που επιθυμούν μετά την παράσταση να συμμετέχουν στη συζήτηση, να ανοίξει ο προβληματισμός μας με αφορμή την παράσταση, πέρα από το θέατρο, στην ίδια τη ζωή. Νομίζω ότι αυτό είναι κάτι σημαντικό. Σε αυτές τις συζητήσεις προσπαθώ να μοιραστώ με τους θεατές τον βασικό κορμό των ιδεών που μας οδήγησαν στην παράσταση, δίνοντας έμφαση στη φιλοσοφική, πολιτική και αισθητική διάσταση της δουλειάς.

Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια της Ομάδας Σημείο Μηδέν;

Αυτή τη στιγμή δουλεύουμε με την Ανέζα Παπαδοπούλου και την Έλλη Ιγγλίζ πάνω στις “Ευτυχισμένες Μέρες” του Σάμουελ Μπέκετ, σε μετάφραση του Θωμά Συμεωνίδη. Η πρεμιέρα προγραμματίζεται για τα μέσα του Φλεβάρη.

Η ραδιόφωνό μας λέγεται Boem Radio, θα ήθελες να μας πεις μια μποέμικη στιγμή από την ζωή σου;

Η αλήθεια είναι πως η ανεμελιά  ή και η αδιαφορία για τη ζωή, για το τι θα φέρει το αύριο, δεν είναι χαρακτηριστικά μου. Ίσως η μορφή της ζωής μου να μην τα χωράει, ίσως να είμαι διαμορφωμένος με διαφορετικό τρόπο. Ωστόσο, το τραγούδι του Περπινιάδη μου αρέσει πολύ:

“...Τώρα τ΄ αποφάσισα μποέμης για να γίνω

και για το κόσμο στο εξής δεκάρα πια δε δίνω

Σ΄ αυτό το ψεύτικο ντουνιά μποέμικα θα ζήσω

τη λεβεντιά, τα νειάτα μου να τα ευχαριστήσω

Στο κόσμο πια μποέμικα τώρα διασκεδάζω

και πόνο μέσα στη καρδία κανένα πια δε βάζω...”.