Το Ημερολόγιο ενός Τρελού - Κριτική

“[...] Σήμερα είναι μια μέρα θριάμβου, Υπάρχει ένας βασιλιάς της Ισπανίας. Βρέθηκε επιτέλους. Αυτός ο βασιλιάς είμαι εγώ. Το ανακάλυψα μόλις σήμερα. Ειλικρινά, όλα μου ήρθαν ξαφνικά. Δεν καταλαβαίνω γιατί, αλλά πριν από αυτή την αποκάλυψη τα πάντα ήταν τυλιγμένα σε μια ομίχλη …”. 

Το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι όταν ακούς το όνομα Γκόγκολ, είναι “Το Παλτό”, αχνογελάς, και σκέφτεσαι τον “Επιθεωρητή”, το χαμόγελο απλώνει στο πρόσωπο κι ενώ οι άκρες των χειλιών σου μακραίνουν, ο Αξέντι και το Ημερολόγιο του,  παγώνουν το χαμόγελο και φέρνουν μια θλίψη, χωρίς όμως να αντιστρέφουν το χαμόγελο. Ο Κωνσταντίνος Πασσάς μαζί με τον Ιωσήφ Ιωσηφίδη παρουσιάζουν τον Αξέντι Ιβάνοβιτς Προπίτσιν, έναν δημόσιο υπάλληλο, ευγενικής καταγωγής, σε μια προσωπική εξομολόγηση των έργων και ημερών του. Μας συστήνεται και μας μεταφέρει στην καθημερινότητα του, στο γραφείο, στο δρόμο, στο σπίτι, στο πάρκο, την όψιμη φιλία του με την Μέτζι και την Φιντέλ, για να μάθει όσο το δυνατόν περισσότερα για την αγαπημένη του Σόφι, την αντιπάθεια του για τον Προϊστάμενο, την αγάπη του για το θέατρο, τις πολιτικο-κοινωνικές του ανησυχίες για την αξιοκρατία. 

Ο Κωνσταντίνος Πασσάς σκηνοθετεί τον Ιωσήφ Ιωσηφίδη στο “Ημερολόγιο ενός Τρελού” χτίζοντας την πορεία του Αξέντι μέσα από σωματικά μοτίβα τα οποία εισάγονται και συμμετέχουν στην χορογραφία των κινήσεων. Από την αρχή έως το τέλος, οι κινήσεις των χεριων κυρίως, αλλά και η υπόκλιση, και ο χορός συνδυάζονται με λέξεις και προβάλλουν την σταδιακή απομάκρυνση του Αξέντι από την πραγματικότητα, η δε ταχύτητα με την οποία εκτελούνται ολοένα αυξάνει αντίστροφα της πνευματικής του διαύγειας. Το σκηνικό με την ντουλάπα, εκτός του ότι είναι ευφυέστατο, πρακτικά και αισθητικά άρτιο, θα μπορούσε να αναχθεί σε έναν εξωσκελετο του ίδιου του Αξέντι, ένας λαβύρινθος από τον οποίο αδυνατεί να βγει, μετακινείται εντός, εκτός κι επί ταυτά της ντουλάπας αλλά όσο πασχίζει να βγει, τόσο καταδύεται βαθύτερα μέσα στους αρμούς του ξύλου.

Ο Ιωσηφίδης ερμηνεύει τον Αξέντι, ας μου επιτραπεί ο όρος: “μέσα στην ψύχωση”, δηλαδή δεν υπάρχει μια σταδιακή φθορά αντίληψης των τεκταινόμενων όπως παρατηρείται στο κείμενο του Γκόγκολ, αλλά μια καταβύθιση και περιδίνηση μέσα σε αυτήν. Αρχής γενόμενης από την εισαγωγική σκηνή, ο Αξέντι του Ιωσηφίδη και του Πασσά ήδη έχει αποσυρθεί από την ζωή “εντός απαντητικών σχέσεων, [...] που δεν εγγυώνται επαρκείς απαντήσεις” *. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Αξέντι είναι, με τα τότε ανύπαρκτα ψυχιατρικά δεδομένα, ήδη χαμένος και καταδικασμένος, ο ελάχιστος περίγυρος του, τον ψέγει για την συμπεριφορά του, τον κοροϊδεύει, και εκείνος παρασύρεται ολοένα περισσότερο στις ψευδαισθήσεις προσπαθώντας να αποδείξει εαυτόν. Οι συνάψεις και συνειρμοί που κάνει γίνονται κωμικά επιμύθια, όμως ο Ιωσηφίδης δεν παίζει κωμικά, υπογραμμίζει την ειλικρίνεια, και αυτή είναι η τραγικωμική διάσταση του Αξέντι, η οποία υποστηρίζεται στο ακέραιο. 

Επιπρόσθετα επιλέγοντας την οδό της απόλυτης ανάγνωσης του κειμένου, παρά τον παραληρηματικό συχνά λόγο του Αξέντι, διακρίνουμε την θεματολογία που αρχικά έδιωξε τον Γκόγκολ από την Ρωσική Αυτοκρατορία, στην φιλόξενη Ρώμη όπου έγραψε τις διάσημες “Νεκρές Ψυχές”. Ο Αξέντι προβληματίζεται για το σύστημα της Ρωσίας, τα κληρονομικά δικαιώματα στην εργασία και την κοινωνική ζωή, και οι τοποθετήσεις του, με την απαράμιλλη ευθύτητα και απλότητα που διατυπώνονται σχολιάζουν ευθύβολα το χθες και το σήμερα της πολιτικής ζωής, όχι μόνο στην Ρωσία, αλλά και την Ευρώπη. 

“Το ημερολόγιο ενός τρελού”, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Πασσά, με τον Ιωσήφ Ιωσηφίδη στον ρόλο του Αξέντι, είναι μια στέρεη και συμπαγής δραματική πρόταση που αναδεικνύει το έργο του Γκόγκολ, μεταφέροντας το στο κοινό ατόφιο. 

*ΕΕΣΚΕΨΟ, Άρθρο 4 / Τεύχος 16, Απρίλιος 2020, “Η ΨΥΧΩΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΡΩΣΤΙΑ ΑΛΛΑ ΜΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΣΕ ΣΟΒΑΡΟ ΑΓΧΟΣ: ΜΙΑ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΤΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ”, Jaakko Seikkula, University of Jyväskylä, Jyväskylä, Finland.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ 

Συγγραφέας: Νικολάι Γκόγκολ

Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Πασσάς 

Μουσική επιμέλεια: Κωνσταντίνος Πασσάς 

Ιδέα σκηνικού: Σοφία Καραγιάννη 

Κατασκευαστής σκηνικού: Κώστας Αβραμιώτης

Κοστούμια – Φωτισμοί: Gaff

Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου 

Τρέιλερ: Στέφανος Κοσμίδης 

Επικοινωνία – γραφείο τύπου: Χρύσα Ματσαγκάνη

Στο ρόλο του Αξέντι Ιβάνοβιτς ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης

Πληροφορίες Παράστασης 

Ημέρες & ώρες παραστάσεων

Σάββατο & Κυριακή στις 20:15

Τιμές εισιτηρίων

Γενική Είσοδος: 14€

Μειωμένο*: 12€

Διάρκεια παράστασης: 75 λεπτά 

Προπώληση εισιτηρίων: more.com 

Θέατρο Εν Αθήναις 

Ιάκχου 19, Γκάζι (απέναντι από τη στάση Μετρό Κεραμεικός)